Phạm Thanh Khâm
Trong vòng 10 năm nay tôi đã có 6 chuyến đi công tác đến nước xa xôi A-Phú-Hãn. Nhưng lần này bạn hiền Bùi Xuân Cảnh muốn hỏi cho ra lẽ tại sao tôi không thích tiếp tục làm ông lão giúp vợ bán chạp phô nữa, lại vác valise đi Kabul. Chỉ sau câu trả lời ngắn là người ta còn mời tôi đi làm thì tôi đi làm chỉ có vậy thôi, bạn hiền bèn tìm đọc chuyện cơm gà Hải Nam của tôi rồi vỡ lẽ phán rằng “ ta đã hiểu Sếu Vườn dzồi ”. Nay thấy bạn hiền tiếp tay với anh Hoàng mai Chào cho in quyển Nôi San “ cuối cùng” (?!), tôi góp bài viết ngắn chuyện đường xa này với vài hình ảnh minh họa, để các bạn đọc giải trí cho vui.
Sau bao nhiều năm tôi trở lại thành phố thân quen Kabul vào đầu tháng 3/20/2014. Tuyết trắng xóa còn bao phủ đồi núi bao quanh thủ phủ Kabul ở đô cao 1,800 m so với mặt biển. Dù tôi đã viết nhiều về thành phố này trong các chuyến đi trước, nhưng ở mỗi chuyến đi đều có những hoạt cảnh xảy ra khác nhau. Lần này tôi thấy nhiều thay đổi . Đường phố Kabul đông đúc hơn với dân số có 0.5 triệu người vào năm tôi mới đến 2004, nay đã tăng lên 5 triệu người. Năm 2004, quân đội Afghanistan chưa có quân số, nay đã có trên 350,000 binh lính.
Nhờ các công trình trợ giúp của Liên Hiệp Quốc (UNAMA, ISAF, quân đội NATO và các quốc gia kỹ nghệ ) trong vài năm qua,đất nước này bắt đầu thấy được ánh sáng ở cuối đường hầm với nhiều bất trắc. Phi trường Kabul có thêm terminal do Nhựt xây cho. Phi đạo được sửa chữa và nối dài nhờ công binh Mỹ. Hệ thống radar do Pháp gắn. Đội ngũ quan thuế đến cảnh sát nhập cảnh do Đức huấn luyện.Viện trợ Hoa Kỳ , Ngân Hàng Thế Giới, Ngân Hàng Á Châu giúp xây dựng xa lộ vòng đai Afghanistan. Quân đội Mỹ gắn đường giây fiber optic. Có điện nhưng không đủ ngay cả “ điện sạch ” do các tấm pin mặt trời. Các đường điện cao thế từ Tajikistan, Ubezkistan với nhiều trắc trở vì còn vấn nạn mìn chất nổ và các trận đanh nhau.
Ngành giáo dục có dấu hiệu khá hơn. Đa số giới trẻ đều biết Anh Ngữ. Kabul có trên 20 đại học công và tư và nhiều đại học công tư ở tỉnh. Các lãnh vực khác bắt đầu điều nghiên lại để thích nghi cho việc tái thiết vào thời ky hậu Karzai. Cộng đồng Châu Âu EU đi tiên phuông trong công tác viện trợ. Các định chế tài chánh thế giới và các quốc gia kỹ nghệ khác đang điều chỉnh sự đóng góp của họ. Là quốc gia hồi giáo, Afghanistan còn nhiều vấn đề nhậy cảm giữa các bộ tộc lớn như Pasthun ( gốc Pakistan ), Tajik ( gốc Hy Lạp từ thời Alexander đệ I), Turkemen (gốc Thổ Nhĩ Kỳ ), Hazarra (gốc Mông Cổ từ thời Kubilai Khan), giữa Sunni và Shiite
Ngày 5/4/2014 dân chúng đi bầu Tổng Thống mới thay thế ông Karzai. Taliban gia tăng khủng bố ác liệt. Tất cả các chuyên viên ngoại quốc, nếu không cố thủ trong các thành trì bảo vệ kiên cố đều đuợc di tản qua Dubai trong thời gian này.
Vào mùa bầu cử, các cấp chỉ huy chì bận rộn vào viêc tham dự chiến dịch tranh cử của gà nhà thuộc phe nhóm nên chuyên gia ngoại quốc làm công việc giữ " goal " giúp họ. Tôi và anh Đinh Xuân Quân là hai trong số người giữ goal ở bộ NN.
Hai trong nhiêù goal keepers của bộ NN : Đinh Xuân Quân & Phạm Thanh Khâm. Ảnh chụp tại Kabul ngày 12/3/2014
Tôi và anh Đinh Xuân Quân đã có lịch trình di tản đi Dubai từ 2/4/2014 đến 12/4/2014. Tôi gọi “on Skype" về nhà sắp xếp chuyến bay Houston-Dubai cho bà xã của tôi đến đoàn tụ với tôi ở Dubai.
Nhưng lúc 4 giờ chiều 27/3/2014, anh Quân hối hả gõ cửa phòng tôi nói văn phòng Menagement Trung Ương gọi phone yêu cầu chuẩn bị khẩn cấp di tản khỏi Kabul trong vòng 24 giờ. Tôi không ngạc nhiên vì lúc đó tôi cũng vừa được một đồng nghiệp Ý cùng ở chung guesthouse với tôi cho biết Toà Đại Sứ của anh báo cho anh phải di tản ngay. Anh đã sẵn sàng hành trang và tôi cũng chỉ trong 10 phút, sắp sẵn hành lý nhẹ mang theo. Từ 4 giờ chiều đến lúc có chuyến bay là những giờ dài nhất trong nhiều chuyến đi làm việc phiêu lưu của tôi trước đây. Đến 8 giờ tối vẫn chưa nghe tin tức chuyến bay. Tôi biết chắc phải ở thêm một đêm tại guesthouse, trong khi tin tức tình báo an ninh cho biết các hotels và các guesthouse có người ngoại quốc ở là mục tiêu tấn công của Taliban. Chính xác hơn, họ cho biết thêm sẽ có tấn công ở khu vực chúng tôi đang ở.
Vào đêm 27/3/2014, tuy guesthouse có điện, các bóng đèn trong các phòng không thắp sáng. Chúng tôi đều dồn hết trên từng lầu có escape exit, từng trệt cửa sắt khoá kỹ. Nếu bị tấn công, chúng tôi có đủ nửa giờ sống sót trước khi lực lượng an ninh đến tiếp cứu, vì mỗi người đều có mang một máy GPS nhỏ. Suốt đêm yên tĩnh. Sáng ngày 28/3/2014, điện thoại gọi cho biết tôi và Anh Quân được xe của toán an ninh đến đưa ra phi trường Kabul lúc 14:45. Đáp tàu Fly Dubai FZ0306 cho hành trình 3 giờ. Lúc 18 giờ cùng ngày, một đồng nghiệp Afghan text cho chúng tôi biết 5 tên khủng bố Taliban tấn công vào guesthouse ở cách guesthouse của tôi hơn một block phố lúc 16 giờ. Trong text không ghi nhiều chi tiết.
Về tới khách sạn ở World Trade Center Dubai,, tôi vào internet đọc chi tiết về cuộc tấn công. Tính lại, khi tôi và anh Quân rời khỏi guesthouse lúc 4:45 với xe của toán an ninh hộ tống thì 1 giờ 15 phút sau, một trong năm tên khủng bố Taliban ôm mìn tự sát nổ tung cổng vào guesthouse cách nơi cư ngụ của tôi hơn block đường và làm hư hại sang các khu nhà bên cạnh. Sau tiếng mìn nổ, bốn tên Taliban khác xông vào chỉ vừa kịp bị bắn chết một cô gái trẻ đang giúp việc trong guesthouse, thì bị toán lính gác bắn chống trả. Sau giờ giao tranh, tất cả nhóm khủng bố đều bị giết. Mười người ngoại quốc trú ẩn trên từng lầu bốn sống sót. Họ làm việc cho cơ quan Root of Peace về phát triển nông nghiệp trong khuôn khổ viện trợ Mỹ USAID.
Dubai ngày hôm sau.
Sau khi đọc bản tin, tôi viết một e-mail dài về nhà ở Houston, rồi lên giường ngủ thiếp đi. Tỉnh giấc đã thấy ánh sáng ban mai của thành phố du lịc Dubai bình yên. Anh Quân cũng vừa thức dậy, đến gõ cửa phòng rủ tôi đi ăn sáng.
Sau chuyến di tản, tôi nghiệm ra sự sống còn là do số trời định, con người chỉ làm tối đa những gì trong khả năng để được sinh tồn. Nhiều cơ sở quốc tế ở Kabul vào cuối ngày, đưa lời ca ngợi lực lượng tình báo an ninh đã có những tin tức chính xác về các trận tấn công Taliban vào những người ngoại quốc. Nhờ đó đã cứu sống nhiều nhân mạng trong số này có hai chúng tôi.
Tôi và anh Quân vừa ăn sáng vừa nhắc lại cuộc di tản của hai chúng tôi dưới sự yểm trợ của lính dù mũ đỏ Pháp ra khỏi Kinshasa/Zaire năm 1991.
Dubai Có Gì Lạ
Đã hơn mười lần ghé lại Dubai trong các chuyến đi công tác trước đây, hai chúng tôi chưa có lần nào được rảnh rỗi bất đắc dĩ như lần này, nên quyết định dùng cái METRO GUIDE đi khám phá thủ phủ xứ Arabe Emirates.
Trước hết ghé lại khu World Trade Center để đổi tiền và tìm vài tiệm ăn Á châu.
Đinh Xuân Quân & Phạm Thanh Khâm ở Dubai tháng 3/2014
Anh Quân sau đó sắp xếp đi thăm Istambul. Tôi ở lại Dubai chờ chuyến bay của bà xã đến.
Rước bà về check in vào khách sạn Holiday Inn Express at Safa Park. Lần lượt trong 5 ngày chúng tôi đi thăm các điểm du lịch. Các bạn nào không muốn ngồi lâu trên máy bay đề đến xem cảnh xứ United Arab Emirates thì cứ vào google là có hết. Còn các bạn nào dự tính đi, thì chuẩn bị hồ bao. Này nhé, tôi chỉ trả hơn 100 đồng đô la xanh cho một đêm ở Holiday Inn, còn muốn vào khách sạn 7 sao như ảnh minh hoạ sau đây, thì giá văn nghệ chỉ có 10,000 đô la xanh một đêm thôi.
Tôi và bà xã không đủ sức check in nên chỉ ngồi từ xa ngắm khách sạn 7 sao. Ảnh chụp ngày 8/4/2014.
Đi shopping bằng Metro với đôi giầy tennis là ăn chắc không lo sót một cái Malls nào. Đói bụng thì vào Food Court, tha hồ có cơm chỉ. Theo Ngân Hàng Thế Giới, đất nước này có số dự trữ hơn 600 tỉ đô la nên họ xây nhà cao tầng bao nhiêu cũng được.
Khu Business bay, Metro 26. Ảnh của tôi và bà xã chụp ngày 8/4/2014.
Chuyện ở các xứ ngàn lẻ một đêm còn dài, trang giấy tờ Nội San thì có hạn, tôi xin tạm chấm dứt bài viết ở đây, kẻo anh Chào và anh Cảnh cự nự, vì bài và hình ảnh chỉ nói lòng vòng.
Tôi đưa bà xã về Houston rồi trở lại Kabul ngày 20/4/2014.
Viết tại Kabul 5/5/2014
Phạm Thanh Khâm
Senior Policy/Institutional Development Advisor
Ministry of Agriculture Irrigation and Livestock
Kabul, Afghanistan.
