25/1/2015
Chuyện tình Đức Quốc thời xa xưa : Gia Đình Tay Ba về Cuộc đời của Friedrich Schiller và Lá Thư từ một người Đàn Bà Không Quen Biết của Stefan Zweig
G S Tôn Thất Trình
Các năm 1940 - 45 ,chúng tôi đã đọc được truyện “Lá Thư từ một người Đàn Bà Không Quen Biết- Letter from an Unkown Women” dịch ra Việt ngữ của Stefan Zweig, lúc mà Trường Trung học Khải Định - Huế bang cổ điển - Sixème classique chỉ khuyến khích lớp đệ lục chương trình Pháp đọc “Le Livre de mon Ami - Sách của Bạn Tôi” của nhà văn Pháp đọat giải Novel văn chương Anatole France và sách tiêng Anh David Copperfield. Nhưng ba tôi lại nói rằng sách Anatole France lãng mạn hơn , lạ i là “ Le Crime de Sylvestre Bonnard - Tội ác của Syvestre Bonnard” . Đọc sách này không thấy có gì là tội ác cả, mà chỉ là một cuộc tình tương tự truyện kể của Stefan Zweig “ Lá Thư …”
1- Stefan Zweig
Vậy chớ Đàn Ông hay Đàn Bà của Thế Giới ( “ Ngày Xưa” ) như thế, vẫn còn hiện diện không ? Được giáo dục giỏi, họ sống trong những gia đình đặt nặng gíá trị về khiếu thẩm mỹ, phong độ và vun đắp trí tuệ, cùng lúc có đủ tiền của giúp cho con cái họ thâu nhận những đức tính này . Họ đủ tiền tham dự các buổi hòa nhạc , nhìn xem các bức họa triễn lãm , du lịch và gặp gở những đàn ông hay đàn bà sang trọng. Chẳng hạn, dù còn nhỏ tuổi, họ có thể nhìn Rodin hòan tất tượng khắc ,viết ôpêra- ca kịch cùng Richard Strauss hay giúp Jim Joyce tìm ra những từ hòan hảo biến đổi vài điều ông đã viết ra thành những ngôn ngữ khác. Và chính Stefan Zweig là người Đàn ông đó . Sefan Zweig sinh năm 1881 từ một gia đình Do Thái giàu có ở Vienna, thủ đô của nước Áo vào Thời Đại Hoàng Kim- Golden Age cuối cùng ở nước này. Ông và bà vợ tự tử năm 1942, tuyệt vọng khi Hitler phá tan văn hóa - văn minh của họ . Mới vào tuổi tứ tuần, ông đã nổi tiếng thế giới, bán hàng chục ngàn sách ở nhiều ngôn ngữ khác nhau, đủ giàu để thu mua bản thảo viết tay của Bach hay Mozart . Nay ít người đọc sách của Zweig , dù những chuyện kể như “Cô Gái Bưu Điện- The Post Office Girl và “ Hãy biết Thương xót - Beware of Pity” thật sự rất hay. Nhà xuất bản Pushin Press đã làm công trình tiểu chủ- yoeman work, khi đem chúng tới các độc giả giả mới, tháng 3 năm 2013, dưới thể 4 tiểu truyện . Tráng lệ nhất là Lá Thư từ một người Đàn Bà không quen biết. Lá thư 12 trang này cho người yêu dấu được yêu cầu chỉ nên đọc khi tác giả chết . Nó khởi sự trên các dòng chữ thân thuộc, có khi đôi phần tẻ nhạt. Một cô bé tuổi 13 hình dung mê say một người đàn ông xuyên qua một phòng lớn, một tác giả duyên dáng, chán ngắt, nổi danh. Ông ta sống một mình với một ông già giúp việc và trở về phòng cùng những bà xinh đẹp. Cô nhìn chăm chú vào ông qua lổ hổng gián điệp ở cửa trước phòng cha mẹ cô và đôi khi lướt ra ngòai, hy vọng người yêu dấu sẽ thoáng mắt nhìn mình.
Khi cô ta đủ lớn để tìm được một công việc ở tiệm bán hàng, vô tiếp tục đeo đuổi lén lút
theo ông. Một hôm, lúc cô đến tuổi 18 , ông chào đón cô ngừng chân ở đường phố, vì cô ta rất đẹp, nhưng không hề nhận biết cô là cô bé láng giềng bên kia phòng lớn, vì chưng ông không nhớ bất cứ điều gì xen vào tính tự chiêm ngưỡng mình hòan tòan. Ông mời cô dùng bửa ăn, rồi làm tình mê mệt với cô ba đêm, và quên bẳng cô. Cô có con với ông, nhưng không bao giờ cho ông biết. Hầu tránh nghèo khổ cô tự bán mình, như cô ta viết, cho kẻ giàu sang ; nhiều người cầu khẩn cô lấy họ. Một đêm , ông yêu dấu nhìn thấy cô ở trong một tiệm ăn với một khách hàng tên tuổi. Lẽ dĩ nhiên ông không biết cô là ai , mời cô trở lại phòng ông, cùng trải qua một đêm ân ái cuồng nhiệt khác, và việc không tránh khỏi là cô không bao giờ nghe nói tới ông nữa . Con họ chết và trong bóng tối , cô viết cho ông một lá thư. Ông động lòng nhớ chuyện cũ đôi chút mờ nhạt, chỉ đôi chút thôi, như thóang nghe một “ “bản nhạc xa xôi”. Ở đây chúng ta có hai chân dung : cô mô tả ông tỉ mĩ, không tí nào phán xét ông cả. Cô đơn giản viết : ông là kẻ đáng khinh , một cục phân ( cục cứt )- a shit. Khác hẳn lời buộc tội mình là kẻ làm tội ác, thật sự chỉ là một lỗi lầm, của Sylvestre Bonnard ,khi không nhớ lại kẻ nhất quyết mua sách xưa cạnh tranh mình , rồi lại tặng riêng mình là bà vợ nghèo nàn chồng đến bán sách, mình giúp đở năm xưa !
Sách “ Món nợ Trả chậm- The Debt Paid Late “ là chuyện một người đàn bà có chồng viếng thăm một quán cà phê thị trấn bé nhỏ , nhận ra một tài tử bà bối rối say mê khi bà còn rất trẻ tuổi . Tài tử nổi danh này nay chỉ là một kẻ tiêu điều, không nơi nương tựa, dáng đi thất thểu, nghèo túng, ai cũng khinh khi. Bà nói cho ông ta biết trước kia ông có nghĩa là gì đối với bà và tiết lộ thân thế ông cho chủ quán cà phê và các khách hàng kinh ngạc biết rỏ. Bà sắp đặt để ông có vài món tiền xài cho đến hết đời ông và có lại được niềm kính nể của láng giềng.
2- Friedrich Schiller
Còn sách “ Cả Chị lẫn Em Yêu dấu- Beloved Sisters “ là của Friedrich Schiller, được xem là William Skakespeare của Đức Quốc, một thi sĩ và nhà sọan kịch thế kỷ thứ 18, đã chủ trương Tinh thần Lãng mạn - Romanticism và có một thời bị đày ải tha hương, vì các bài viết chính trị. Song song với Goethe , Schiller thường được xem là nhân vật đứng đầu ngành văn chương Đức, Việt Nam ít biết. Như vừa được phanh phui ở các tiểu sử gần đây và bi kịch tính ở trong phim mới, đưa ra tranh dành giải Oscar 2015, Schiller cũng là người yêu của hai chị em từ một gia đình lỗi lạc thị trấn Weimar, và tiếp tục như vậy ngay cả khi Schiller kết hôn cùng một người. Phim “ Beloved Sisters” là một phim xi nê Đức về hai chị em Charlotte von Lengefeld và Caroline von Beulwitz và cuộc tình duyên với Schiller, một tay lãng mạn định kỳ sắp xếp rất đẹp đẽ, tuy vẫn cho cảm giác bị giới hạn về phê phán gay gắt cuộc đời có thực, trong đó các đặc điểm thế kỷ thứ 18 nói lên về xã hội lớn hơn, các động lực giai cấp và giới tính với cái nhìn qúa muộn của các văn sĩ thế kỷ thứ 21. Cũng như truyện “ Lá Thư … “của Sefan Zweig, phim và truyện tình duyên tay ba của Schiller và hai chị em đài các- quí phái, phần nào bi kích tính, bị đả kích nặng nề ở Đức Quốc .
Nhà làm phim Dominik Graf cho biết là ở mỗi giai đọan trong vòng 10 năm trời, phim bị các nhà tài chánh , ngành xi nê Đức tấn công mảnh liệt . Công nghệ xi nê Đức nói : Tại sao lại có chuyện này trên Trái Đất ? Những cảm giác phức tạp của dân thượng lưu phức tạp thời quá khứ ! Không có gì đáng cho cử tọa rộng rải hơn nhìn xem ! . Phim làm ra được là nhờ tính kiên nhẫn của nhà sản xuất phim Uschi Reich chịu chiến đấu lâu dài. Năm 2004 làm phim về Schiller cho ti vi Đức, Reich biết được gia đình tay ba này giữa Schiller ( tài tử Florian Stetter) và hai chị em Von Langerfeld :Caroline ( tài tử Hannah Herzsprung) buộc phải lấy chồng Caroline không yêu gì cả, để giúp gia đình thóat khi cơn nghèo túng tài chánh giảm dần và cô em trẻ tuổi hơn là Charlotte ( tài tử Henriette Confurius ).
Chính cô em Charlotte gặp Schiller trước tiên năm 1787 , khi cô bị gửi đến sống cùng mẹ đở đầu với hy vọng là bà mẹ đở đầu sẽ bảo đảm cho cô lấy chồng . Rồi Schiller và Charlotte cưới nhau , cho nên tình duyên tiếp tục không bị xoi mói gì cả. Nhưng khi Caroline cũng khởi sự viết văn, động tĩnh tình duyên thay đổi . Caroline xuất bản chuyện đầu tiên “ Agnes von Lilian “ ở thập niên 1790 , không bao giờ nhắc tới cuộc rối rắm , lãng mạn với Schiller ở tiểu sử Caroline viết về Schiller “ Schiller Life “ năm 1830 . Herzsprung cho biết là sau khi Schiller chết, Caroline phá hủy gần như tất cả mọi lá thư họ viết cho nhau . Caroline không muốn bất kỳ ai biết cuộc tình duyên giữa hai người.
Thế nhưng lại có nhiều phỏng đóan về cuộc tình duyên tay ba này, kể cả một thiên tiểu thuyết tưởng tượng tính chất lãng mạn không qui ước của họ. Graf nói là đã bị lôi cuốn vào bầu không khí câu chuyện, tình yêu và thân thiết của 3 cá tính , quyết chí họ muốn tìm ra một nơi bảo vệ nổi tình cảm của họ . Những gì họ làm và dự tính đều rất dịu dàng , tự nguyện và hết lòng cho nhau . Dự tính cho Charlotte và Schiller cưới nhau , cốt để cho Caroline có thể tham gia tình duyên tay ba , chỉ đứng vững một thời gian ngắn ngũi. Rồi theo năm tháng trôi qua , chính ngay thời gian, thói quen hằng ngày trở thành kẻ thù tinh duyên mơ tưởng hảo huyền của họ . Các tranh vẽ thế kỷ thứ 19 ở Đức của nghệ sĩ G. F. Kersting đã góp thêm phần thực tế cho chuyện phim .
(Irvine, Nam CaLi - Hoa Kỳ ngày 20 tháng giêng năm 2015 )
