.
  Sông Colorado P1
 
15/6/2014




Thập niên 1960, chúng ta chỉ nói nhiều về Phát triễn  Lưu vực sông Tennessee, TVA  - Hoa Kỳ , nay có lẽ cần cập nhật thêm hiểu biết  và thực hiện với:

                    Câu chuyện chế ngự dòng sông Colorado ở Hoa Kỳ

                                     G S Tôn Thất Trình

                   
  

 

            Michael E.  Weber viết ở nguyệt san  “ Khoa học phổ thông “ số tháng 6 năm 2014   là năm 2003, khi nhà đọat giải thưởng Nobel  Richard Smalley diễn thuyết   ở Hội Nghị   về Năng lượng và  Kỷ thuật Nanô - Nanotechnology  tại viện Đại học  Rice - Texas , nhấn mạnh đến 10 vấn đề cho nhân lọai 50 năm tới, Smalley  đã liệt kê ở một bản danh sách  theo thứ tự quan trọng  từ trên xuống dưới là: năng lượng, nước, thực phẩm, môi trường, nghèo khổ,  khủng bố và chiến tranh, bệnh  tật , giáo dục, dân chủ và dân số. Lý do năng lượng và nước đứng hàng đầu, trên hẳn thực phẩm  và nghèo khổ  là vì giải quyết  chúng sẽ làm dịu bớt  các vấn đề xảy ra sau đó.  Phát triễn những nguồn phong phú  năng lượng sạch, đáng tin cậy, đủ khả năng cung cấp,  sẽ giúp kiếm  ra nước sạch phong phú. Một nguồn nước sạch phong phú  cũng sẽ  giúp sản xuất thực phẩm, bảo vệ môi trường và tiếp diễn như thế.

   Trên nhiều phương cách, 1990 là thế kỷ  tranh chấp năng lượng, các  cuộc chiến du kích đã kích động và đốt lò vụ tìm kiếm dầu lữa.  Nay, bình minh một thời đại  năng lượng mới    đang hiện ra trước mắt, nhờ giá cả điện mặt trời  giảm mạnh, phân phối  tạo dựng  và  hửu hiệu năng lượng đang ở đỉnh nhọn cất cánh, chúng ta có thể dự tính tiến tới  thời kỳ “ mới” ở thế kỷ này  lúc nước thay năng lượng biến thành thách thức lớn nhất cho nhân lọai, và có được nước đứng đắn  sẽ dọn đường cho một nền văn hóa  tự do, lành mạnh và hòa bình hơn .

     Nhưng nước rất phức tạp. Trước tiên, không có thể thức thay thế.  Than đá, dầu lữa đều  có thay thế, nhưng nước không thể   thay thế  được. Thứ hai, nước bện- cuộn vào  mọi lảnh vực khác của xã hội.  Sản xuất  năng lượng đòi hỏi ( yêu cầu, nhu cầu )  nước  làm nguội mát  các nhà  máy điện và làm đứt gảy  đá phiến lớp( diệp thạch) - fracturing shale. Nông nghiệp đòi hỏi nước tưới tiêu. Công nghệ và đô thị  sử dụng hàng ngàn tỉ  ga lông ( gần 4 lít ) nước  cho nhiều mục đích khác nhau. Thứ ba,  đòi hỏi nước  đang tăng lên, khi nguồn cung cấp lại lên xuống, biến thiên thất thường. Thay đổi khí hậu  có cơ làm  hạn hán hay ngập lũ tăng thêm và nơi nào và lúc nào cần đưa nước tới. Điều này có nghĩa là  nhân lọai phải đối đầu   với những quyết định là có nên di dời dân gian đến nước và nước đến dân gian .không ?

  May mắn thay là có nhiều giải pháp. Vài giải pháp  to lớn, quá ư tốn kém  và cường tính  năng lượng -  energy intensive , tỉ như  xây cất  cầu ”dẫn”nước - aqueduct chuyễn nước xuyên lục địa , nhưng đập  thủy điện  mới và các nhà máy lọc nước biển đồ sộ.  Vài giải pháp   nhỏ bé , tỉ như  các máy thu họach nước vi tiểu - microwater harvesters  làm cô đặc hơi nước từ không khí. Mọi sự này cần chốc lát .

     Tháng tư năm 1961 , tổng thống Kenedy nói :  Nếu chúng ta có được nước ngọt - freshwater  rẽ tiền,  đúng theo cạnh tranh từ nước mặn - saltwater  thì đó là môt lợi lộc lâu dài của nhân lọai và thật sự làm lùn hẳn mọi thành công kỷ thuât khoa học khác.  Tuyên bố này xảy ra một tháng trước ngày ông tuyên bố là bắn ( người ) lên Mặt Trăng.  Trước khi chấm dứt thập niên,  Hoa Kỳ đưa người lên Mặt Trăng  và trở về . Nhưng Hoa Kỳ vẫn chưa giải mã được  mã số cách nào  làm nước ngọt từ nước mặn  mà không có tiền bạc và năng lượng.  Chính vì bộ máy  tạo sáng kiến mới lớn lao  Hoa Kỳ không chú ý nhiều tới nước.  Các ngân sách  khảo cứu  đặt ưu tiên cho  năng lượng,  quốc phòng và y tế  trong khi quên bẳng nước, dù rằng giải quyết nước sẽ giúp nhiều  cho các  vấn đề năng lượng, quốc phòng và y tế.  Nếu Hoa Kỳ chi tiêu  tìm nước ở Trái Đất cũng lớn bằng chi tiêu tìm nước trên Hỏa Tinh - Mars.  thành quả đã có thể khác hẳn. Tóm lạ , Hoa Kỳ có thể giải quyết vấn đề nước . Nhưng Hoa Kỳ cần phải bảo tồn nước năng nổ hơn, hầu có đủ thì gìờ cho các nhà sáng kiến họat động .

 

      Phần I

 

    I - Câu chuyện đường hầm mới ở hồ chứa Lake Mead: gánh nặng không chịu đựng được nổi  rồi !

 

        Hồ Lake Mead là hồ  nhân tạo đập thủy điện Hoover Dam. Đây là hồ chứa lớn nhất Hoa Kỳ .  Mực nước hồ cao nhất là 1229 bộ ( trên 450 m ),  thấp nhất “ Dead Pool” 895 bộ ( 298m ) . iện tại là 1096 bộ( 365 m).  Ở mức  nước cao khi các cổng tràn - spillway gates đóng lại,  hồ sẽ chứa 28 945 000 bộ mẩu tây Anh - acre  feet ( gần 40. 5 tỉ  m3) , nghĩa là lưu lượng dòng nước sông Colorado ,  suốt hai năm tròn. Nhắc lại là đập thủy điện lớn nhất nước nhà Sơn La  có hồ chứa ước lựợng là 4.26 tỉ m3, nghĩa là 1/10 dung tích hồ chứa Lake Mead ? Năm  2015,  một  đường hầm  mới, dưới  Lake Mead  sẽ bắt đầu cung cấp  nước cho thành phố Las Vegas . Dự án đường hầm này  rất là đồ sộ, tốn kém, nhiều khía cạnh chánh trị đầy nguy hiểm: một điềm báo hiệu những gì sẽ xảy ra.             

       Nhìn thấy vòng bồn tắm cách  xa  đến vài  km . Một giải đá tảng cao  120 bộ Anh( 36 m )  nước giàu kim lọai rửa sạch gần như trắng xóa  bao quanh bờ rìa   hồ Lake Mead .  Các mức nước đã rớt xuống  gần  30m  thập niên qua , và vòng đá màu trắng  trổi dậy   nhắc nhở cứng đờ là hạn hán đang bao trùm miền Tây Nam Hoa Kỳ.  Nó cũng biểu lộ  là một khủng hỏang bóng thấp thóang   cho  hồ chứa nước uống lớn nhất Hoa Kỳ,  khiến  Hoa Kỳ đã phải mau lẹ   làm dự án  xây đắp nước tham vọng  lớn nhất ở lịch sử  Hoa Kỳ gần đây .  

    Nay, 180 m dưới mặt nước gương xanh dươnghồ Lake Mead, một máy  làm theo  đặt mua   đào xoi hầm , dài  hai sân  đá banh Mỹ và nặng hơn 4 máy bay B 747 , đang buồn tẻ đào  từng ngón  ( 2.5 cm ) Anh một   xuyên qua   băng đá  ẩm uớt , nứt gãy. Kéo dài  gần 7.2m đường kính, bộ mặt  gặm đá tảng  sống động theo  di chuyễn các  dàn  44 dao cắt tròn  và  23 dao lưỡi.  Hầm Nuốt Chửng To bự - Big Gulp  khi đào, sẽ cắt ngang một cột  bê tông và thép  thiết lập ở đáy  hồ, như thể một ống cống.  Hai  ống   lấy nước vào  đã mang nước từ Lake Mead  đến Las Vegas,  cách đó chừng 25 dặm Anh ( 40 km) về phía Tây. Tên gọi là Cọng Rơm Thứ 3, ống lấy nước  Số 3  sẽ  xuống sâu vào nước hồ khỏang  60 m  và để cho nước chảy vào mãi  khi còn nước  bơm vào.  

      Theo Erika Moonin , nhà quản lý  dự án và  đã là nhân viên 17 năm cho  Cơ quan Quản trị Nước miền Nam ( Bang )Nevada thì  các ống lấy nước vào của  bà  là căn bản   cho chứng minh hạn hán.  Có một cơ may lớn là chúng tôi sẽ  mất Ống Lấy  nước vào Số 1, nếu hạn hán tiếp tục tệ hại hơn , và các dự liệu  nay không có vẽ gì là tốt đẹp cả cho hai năm tới cả . Bà Moonin  mặc áo chòang  lụa xanh trong,  chân đi đôi bốt - giày ống ngón thép và  đầu đội mũ cứng, đã ở vị trí xây cất  cách hồ  vài trăm thước.  Bà nói  xuyên qua một bản đồ  trình bày  cách nào hầm lấy nước mới, dài 3 dặm Anh (  4, 8 km) , sẽ nối kết trạm bơm  hiện hửu  qua một hầm nối dài nữa dặm Anh ( chừng 0.8 km ). Trừ phi có những thay đổi quyết liệt  thật sự , bà nghĩ rằng họ có thể hòan tất , trước  khi  Ống lấy vào Số 1 cạn hết nước đi.

    Hạn hán nay đã kéo dài 14 năm trời là một hạn hán  năng nề nhất,  kể từ khi  bắt đầu ghi chép  sông Colorado  từ năm 1906 . Nay hồ  Mead  chỉ còn  chưa  đầy phân nữa dung tích cũ. Khi Kalee Thompson , biên tập viên của Popular Science  thăm viếng hồ vào đầu tháng 2  năm 2014, mực nước hồ ở cao độ  1 108 bộ Anh trên mực nước biển  ( Cọng Rơm Thứ Ba  sẽ đến đáy hồ ở 860 bộ Anh ). Nếu nước xuống thêm  50 bộ Anh nữa, ống lấy nước vào số 1 sẽ bắt đầu hút không khí. Đó là cả một vấn  đề cho Las Vegas , nhận được 90% nước từ các ống này. Nhưng đó cũng  đáng báo động cho tất cả mọi người ở miền Nam.  Đập Hoover, kế cận  vị trí xây cất , giải tỏa  nước xuống hạ bạn, theo những lọat hồ và kinh dẫn nước tới các cộng đồng khắp miền Tây Nam Hoa Kỳ , kể luôn cả ngọai ô TP Los Angeles , bang Ca Li .

 

  1  -Những cách  làm dòng thay thế  hạ lưu sông Colorado ( xem các hình đính kèm )

 

                 

 

Giữa các năm 2004 và 2013,  dòng nước trung bình  từ đập Glen Canyon  Dam , ngay thượng nguồn Lưu vực  Hạ Lưu sông Colorado -  Lower Colorado River Basin, chỉ là 8.88  triệu bộ - mẩu Anh( acre -feet ). Từ đó  được chuyễn hướng  đến các đo% thị và nông trang các bang Nevada, Arizona , và Nam California . Cho đến khi gặp quốc gia Mexico,  dòng còn 1.55 triệu  acre- feet .  Năm 2014 lần đầu tiên trong nhiều thập niên, 1% của  lưu luợng hàng năm của  dòng được giải tỏa để nuôi sống châu thổ  sông từ lâu khô cạn .  Các hình  cho thấy máy đào đường hầm Ống Lấy Nước- Intake số 3  họat động được ở áp xuất 17 bar ( 1 bar là đơn vị  áp lực tương đương 100 000 Newton một mét vuông ). Một đường hầm dài nữa dặm Anh ( trên 800 m )  sẽ nối kết ống lấy nước  đến hạ tầng cơ sở  gần Hồ Mead . Vì lẽ  cả hai đường hầm  đi ngang qua đá tảng gãy nứt , ngập lũ luôn luôn là một thách thức lớn .    

    

    Từ thượng nguồn ở vùng núi Rockies,  sông Colorado uốn khúc  1400 dặm Anh ( trên 2252 km )  chảy qua  5 tiểu bang Hoa Kỳ đến quốc Gia Mexico , nuôi sống  40 triệu dân và  tưới  cho 5.5 triệu mẩu Anh - acres ( gần 2, 23 triệu ha )  ruộng nương dọc đường. Dù đã có nhiều thập niên phát triễn tiếp nhau , quyền hạn sử dụng nước  được thiết lập đầu tiên,    theo Dày Đặc Sông Colorado River Compact  năm 1922 ,  trên căn bản vẫn không thay đổi ngày nay . Thỏa hiệp cấp  15 triệu  bộ , mẩu Anh -acre - feet (gần 2,03    tỉ m3)  mỗi năm  cho 7  tiểu bang  thuộc lưu vực sông Colorado  : Wyoming, Utah, Colorado, New Mexico, Nevada, Arizona và California . Dày  Đặc cũng hiểu rỏ quyền hạn về nước của Mexico và năm 1944  quốc gia này được bảo đảm  1.5 triệu  acre- feet ( 2 03 triệu m3 ) , đem tổng cọng lên  16,5 triệu acre - feet (2.2 triệu m3 )  Trong nhiều năm, các tiểu bang  ít khi  nhận đủ số lượng nước: hiện tại sông không đến gần kề thỏa  mãn yêu cầu

.      Theo Peter Gleick , một chuyên viên nước  ở Viện  Thái Bình Dương  thành phố Oakland  , bang California : Hoa Kỳ  đã biết  là những quyền  hạn về nước căn cứ trên một  đánh gía sai lạc  quan trọng .  Sông Colorado  đã  phân cấp  nước qúa đáng . Hoa Kỳ đã chia nước nhiều hơn là thiên nhiên cung cấp cho Hoa Kỳ. Con số 16.5   triệu  là căn cứ trên  dòng chảy của sông Colorado , chỉ trong 2 thập niên. Trong một thế kỷ trải dài từ năm 1906 đến năm 2005,  trung  bình nước ngọt đưa vào hệ thống chỉ bằng 15 triệu acre- feet . Cho nên,  theo Gleick,  thay vì thăng trầm như các hồ chứa cần có,  Hoa Kỳ đang ở vào tình trạng , nước hạ thấp, hạ thấp.  Cục liên bang Hoa Kỳ về Khai hoang  đã tiên đóan  là mực nước Hồ Meade  sẽ xuống thấp hơn  cao độ 1 075 bộ Anh ( 322 m )  vào tháng giêng  2016  buộc phải giảm bớt tự động phân cấp nước cho các tiểu bang .

 

   I2- .  Thay đổi khí hậu   làm vấn đề trầm trọng thêm

 

Càng rắc rối thêm lên khi các nhà khoa học đã học hỏi  lúc nghiên cứu các  vòng trên gỗ cây  là thế kỷ thứ 20 là một trong hai năm ẩm uớt  nhất  những thời gian 100 năm  của 1200 năm qua .  Trong 2 thiên niên kỷ qua , đã xảy ra rất  nhiều hạn hán kéo dài  ở Tây Nam Hoa Kỳ; vai hạn hán  dài 3 thập niên hay hơn nữa .  Thiếu nước xảy ra ngày nay có thể không phải là một lầm lạc đâu , mà là quay đầu về tiêu chuẩn lịch sử.  

      Thay đổi khí hậu  chỉ có thể làm vấn đề trầm trọng hơn. Các  mô hình tiên đóan lượng mưa ở lưu vực sông Colorado có  thể giảm bớt  khỏang 15% trong 50 năm tới. Theo nhà vật lý học biển cả Tim Bernett của  viện Đại dương  Cơ quan Scripps, thì 10 % đã là hung bạo rồi.  Barnett tìm thấy ở nghiên cứu  2009 là nếu  khí hậu  thay đổi vẫn tiếp tục  làm khô hạn cả vùng,          nước sông Colorado  cung cấp có cơ   khan hiếm 60- 90 %  vào giữa thế kỷ này.  Nhiệt độ ấm áp hơn  cũng có thể làm tăng bốc hơi nước  từ mặt nước  và giảm các hồ dự trữ thiên nhiên các  núi đống tuyết chưa tan, nguồn cung cấp vững chắc  của nước  tuyết tan  đặc biệt vào mùa hè .  Các nhà khoa học chưa biết nói sao về thay đổi khí hậu  sẽ ảnh hưởng đến  hạn hán ngày nay, nhưng  trên một khía cạnh điều này không đáng quan tâm.  Họ đã biết là khí hậu thay đổi  và sẽ làm các hạn hán tệ hại hơn. Hoa kỳ ước lượng là  hạn hán năm 2012  là hạn hán  nới rộng nhất  kể từ thập niên 1930 , làm thiệt hại đến 30 tỉ đô la Mỹ. Hơn phân nữa lảnh thổ Hoa Kỳ  đau khổ vừa phải hay cực kỳ về nhưng điều kiện hạn hán .

    Nhưng nhiều nơi  sửa sọan cho tương lai này lại chậm rì .  Hạn hán hiện hửu đặc biệt trầm trọng cho bang California, nơi nông nghiệp  sử dụng đến 80% tổng số nước. 40 % ruộng nương bang California thường xuyên tưới tiêu ngập tràn - flood irrigation , và các nông dân  trồng hoa màu ( như lúa gạo chẳng hán ) thích nghi cho môi trường ẩm ứớt.  Rất nhiều  hóa đơn thu tiền nước cư dân bang vẫn  tính tách rời số nước họ thật sự dùng , gạt bỏ ra ngoài  bất cứ một lọai khích lệ tài chánh nào  để bảo tồn nước,  mãi cho đến khi  thi hành một  luật liên bang  năm 2025 .  Tại đa số miền Tây Hoa Kỳ. không ai lo ngại  nhiều về nước, kể từ khi hạn hạn cuối cùng nới rộng giữa thập niên1980.  Điều này không đúng ở TP tội lỗi  Sin City  Las Vegas.  Hạn hạn kéo dài   nhất từ  14 năm nay, làm mực nước hồ Meade chỉ còn 1075 bộ ( 332,5 m )

 







 
  Số lượt người đọc kể từ 1 July 2013: 630127 visitors (2115774 hits) on this page!  
 
This website was created for free with Own-Free-Website.com. Would you also like to have your own website?
Sign up for free