www.vast.ac.vn/tin-tuc-su-kien/tin-khoa-hoc (18/6/2013_ 08:18)

 

Ngày 12/5/2011, trong một đợt điều tra khảo sát xây dựng cơ sở dữ liệu đa dạng sinh học tài nguyên rừng tại Khu Bảo tồn thiên nhiên Hòn Bà, TS. Lưu Hồng Trường (Phó Viện trưởng Viện Sinh Thái học Miền Nam, Viện Hàn lâm KHCNVN) phối hợp với TS. Jacinto Regalado (Vườn thực vật Missouri, USA) và KS. Trần Giỏi (Chi cục Lâm nghiệp Khánh Hòa) đã phát hiện và thu mẫu một loài cây thân thảo thuộc họ Măng Tây (Asparagaceae).

 Sau khi mô tả và phân tích những đặc điểm hình thái đặc biệt của loài này, TS.Trường đã gửi kết quả cho GS.TSKH. Leonid V. Averyanov (Viện Hàn lâm Khoa học Nga). Kết quả cho thấy đây là một loài thực vật mới và được GS.TSKH. Leonid V. Averyanov và TS. Hans-Juergen Tillich (Đức) công bố trên thế giới, lấy tên của TS. Lưu Hồng Trường, người có công phát hiện và mô tả đầu tiên, để đặt tên cho loài mới này là Aspidistra truongii. Phát hiện mới có ý nghĩa khoa học nói trên đã được đăng tải trên Tạp chí thực vật Taiwania (Đài Loan) số tháng 6/2013.

 Hình thái bên ngoài của Tỏi rừng Hòn Bà - Aspidistra truongii (Ảnh: TS.Lưu Hồng Trường)

 

Danh pháp

 Tên Việt Nam: Tỏi rừng Hòn Bà

 Tên khoa học: Aspidistra truongii L.V. Averyanov & H-J. Tillich

 Họ: Asparagaceae (Convallariaceae)

 

Hình thái thực vật

 Địa thực vật có căn hành bò, phân nhánh. Lá mọc thẳng từ đất, cuống lá thẳng cứng, dài 30-40cm. Phiến lá hình elip hẹp, mọc uốn gần như ngang, dài khoảng 20cm, màu xanh đậm, láng.

 Hoa đơn độc hoặc 2-3, mọc úp xuống gần mặt đất. Hoa lưỡng tính, bao hoa có màu nâu đỏ hoặc nâu tím, rộng 2-4 cm, với 6 thùy. Nhị hoa 6, bao phấn không cuống, màu vàng. Nhụy hoa dạng nấm, màu trắng, nuốm có 3 thùy. Quả hình cầu, màu nâu đen, đường kính gần 2cm, trên bề mặt có gai xù xì. Mùa ra hoa: tháng 4-6.

 Hoa có màu nâu tím của Aspidistra truongii (Ảnh: TS.Lưu Hồng Trường)

 

Hình thái ngoài của quả Aspidistra truongii (Ảnh: TS.Lưu Hồng Trường)

 Các công trình nghiên cứu gần đây đã cho thấy Việt Nam được xem là một khu vực trung tâm của các loài thuộc chi Tỏi rừng (Aspidistra Ker-Gawl.), thể hiện rõ nét về tính đa dạng và hình thành loài mới (Averyanov, Tillich, 2012).

 Chi thực vật Aspidistra – bắt nguồn từ chữ Latin: aspis dạng hình khiên, là tính chất hình thái đặc trưng của hoa trong chi này. Trong hệ thống thực vật Việt Nam, họ này mới được tách ra từ họ Loa kèn (Liliaceae), gồm có trên 90 loài phân bố chủ yếu ở trên vùng rừng kín núi cao ẩm, thường xanh của Trung Quốc, Ấn Độ, Lào, Malaysia, Việt Nam,…

 Theo GS. Phạm Hoàng Hộ (1999) chi này có một loài (Aspidistra typicaBaill.) phân bố ở Quảng Ninh. Nhưng đến nay, tại Việt Nam đã ghi nhận khoảng 30 loài, riêng trong năm vừa qua đã có hơn 15 loài và thứ (varietas) của chi này được công bố là loài mới trên thế giới (new species). Hầu hết các loài có kiểu lá đẹp và được quan tâm vì có tiềm năng làm cây cảnh. Các loài cây trong chi Aspidistra – chi tỏi rừng – được biết đến trong danh lục cây thuốc Việt Nam, được sử dụng rất tốt, có vị cay, đắng, có tính ấm, tác dụng trừ ho, thanh nhiệt giải độc,... thân rễ của cây được dùng trong dân gian chữa trị lỵ, sốt rét, phong thấp tê đau, thận hư lưng gối đau, đòn ngã tổn thương, gãy xương, rắn độc cắn.