13/3/2014
Lây nhiễm bị lây nhiễm hay phép chữa pha gờ đối diện sức kháng thuốc kháng sinh (trụ sinh)
Pha gờ - thể thực khuẩn có thể đến bán ở tiệm dược phẩm gần bạn
Đây là một cuộc tấn công du kích tháo rời nổi Osama Bin Laden. Nhưng trong trường hợp- ca này kẻ sát nhân là các virus xâm lăng gan dạ. Ở la bô sinh học phân tử Andrew Camilli tại viện đại họxc Tuft , thành phố Boston , các nhà khảo cứu tìm thấy dấu chân ba hoa- mách lẻo của một tấn công kinh ngạc chống lại thổ - dịch tả- cholera , một bệnh vi khuẩn chết người. Họ đã phân tích trình tự DNA của những virus bé tí ti gọi là pha gờ vi khuẩn – bacteriophages ( nghĩa đen là “ăn vi khuẩn – bacteria eaters” hay nói văn chương, hán tự hơn là thể thực khuẩn ), ẩn nấp dưới các mẩu phẩn ( cứt ) các bệnh nhân thổ tả . Các DNA pha gờ chứa đựng vài gen ( genes ) từ hệ thống miễn nhiễm của một vi khuẩn khác. Cách nào đó, các pha gờ bé nhỏ này đã len lõi vào và áp đảo các tế bào thổ tả lớn hơn nhiều, sử dụng một mảnh to lớn của hệ thống miễn nhiễm bị trộm cắp này .
Camilli nói: “chúng tôi đã ngạc nhiên vì đây cũng là mẩu đầu tiên biết được về bất cứ virus nào đã chụp bắt và chiếm đọat một hệ thống miễn nhiễm. Các pha gờ rỏ ràng đã thắng thế và nghiên cứu cách nào chúng làm được như thế , mai đây có thể mở rộng cửa phép chửa bệnh thổ tả với pha gờ. “
Khảo cứu của Camilli là một phần của phục hưng khoa học về phép chửa trị bằng pha gờ, hầu như ít khi được Tây Phương nói tới. Đầu thập niên thế kỷ 20, các bác sĩ khắp thế giới đã sử dụng nững virus ăn vi khuẩn này, để chống trả kiết lỵ - dysentery và các mầm bệnh nguy hiểm khác , chỉ bải bỏ chúng khi các thuốc kháng sinh – antibiotics hửu hiệu hơn trỗi dậy. Nhưng ngày nay, các nhà khảo cứu đã quay trở về các pha gờ vì các thuốc kháng sinh đã mất đi các sức thoi mạnh của mình.
Trở kui lại các lây nhiễm đối kháng thuốc kháng sinh “ sẽ bi kịch tính thay đổi những cách y khoa chửa trị , theo nhà vi trùng học Alexander Sulakvelidze , một chuyên viên pha gờ ở Viện Các Mầm bệnh Trỗi dậy Viện đại học Florida tại thị trấn Gainesville . Không có cách xử lý các lây nhiễm , theo Sulakvelidze, các mỗ xẽ từ các phương cách đơn giản đến phức tạp cấy các bộ phận sẽ trở thành nguy hiểm: “ Bạn có cơ nguy thật sự và đáng la hỏang là các con bệnh sẽ hoặc chết hoặc phát triễn các biến chứng . Nhiều nhà khảo cứu tin rằng nay là lúc phải nhìn xa hơn các thuốc kháng sinh .
Nguyên quán hèn hạ
Các pha gờ giết vi khuẩn nhỏ hơn các vi khuẩn khỏang 100 lần là những thể dạng đông đảo nhất các dạng đời sống trên Trái Đất, sinh sống dưới nước , cây cối, ống cống hay trong đường ruột chúng ta. Chúng làm những công việc bẩn thỉu bằng cách xâm nhập vi khuẩn, gồm luôn cả các mầm sinh bệnh và phá hủy chúng từ bên trong : sau khi bám chặc vào vi khuẩn , các pha gờ xoi tìm bên trong và chặn xe cướp máy móc di truyền của vi khuẩn , biến chúng thành những xưởng chế tạo pha gờ có thể làm ra quá nhiều sao chép ,khiến cho tế bào nổ toang , giết chết chủ nhân .
Nhưng các pha gờ có thể khó tính và không đóan trước được. Mỗi dòng pha gờ có mục tiêu rất cao và tiến trào để lọt vào gia thất các vi khuẩn đặc thù , có nghĩa là một xứng đôi chính xác giữa con mồi và kẻ bắt mồi cần thiết cho bất cứ chửa trị nào căn bản là pha gờ, hửu hiệu. Thọat tiên, vào các thập niên 1920 và 30 , các bác sĩ không biết về tính cách đặc thù này , cho nên pha chế pha gờ có lúc tốt có lúc xấu- không hửu hiệu . Và thỉnh thỏang lại có người trở nên bệnh họan, khi ăn vào các vi trùng bé nhỏ , vì các pha chế chửa trị không được lọc sạch cẩn thận. Các bác sĩ Tây Phương gạt bỏ chúng khi các thuốc kháng sinh tin cậy hơn , bán ra rộng rải, thông dụng hơn sau Thế Chiến Thứ Hai.
Tuy nhiên các nhà khoa học Sô viết đã hình dung ra cách nào làm pha gờ hửu hiệu hơn , và các tiên tiến về các kỷ thuật sinh học phân tử giúp các nhà sinh học xác định tốt hơn về mức sánh ngang giữa các pha gờ và các con mồi chúng nhắm, dù các nghiên cứu không mấy nghiêm khắc ở các tạp chí Nga đều bị các chiến binh chiến tranh lạnh Tây Phương quên lãng . Pha gờ vẫn được sử dụng theo thói quen ở Đông Âu và mới đây ở Á Châu ( tuần báo KHKT - Sài Gòn trước đây có đề đập đến khảo cứu pha gờ ở VN , nhưng không rỏ tại bệnh viện nào, ở đâu ? ) . Các huyết thanh – serum đục ngàu – không trong , thường được bán ra ở kệ tủ các tiệm trên chai lọ gương và phết lên các vết thương hay uống vào . Một số dân Mỹ tuyệt vọng , đếm trên đầu ngón tay , cố phấn đấu chống lại các lây nhiễm đối kháng thuốc , các lỡ lóet tiểu đường và các vết thương kinh niên khác, đã đến thủ đô Tbilisi ở nước Georgia gần Nga , hầu chửa trị bằng pha gờ phép lạ .
Sulakvelidze , một ngôi sao sáng khoa học đang mọc lên ở nước Georgia , nơi ông sinh quán và nay là giám đốc, khi mới 27 tuổi một trung tâm quốc gia Cộng Hòa này, tương tự các Trung tâm Kiểm sóat và Ngăn ngừa Bệnh ở Hoa Kỳ, nói là đã dùng pha gờ . Ông làm các khảo cứu pha gờ mãi cho đến khi Liên Bang Sô viết sụp đổ năm 1991 . Cách đây 20 năm , ông đến Hoa Kỳ như là một sinh viên hậu tiến sĩ ở Viện đại học Maryland, và đã bị sốc mạnh khi thấy là phép chữa trị này hòan tòan không ai biết cả . Nhưng tiến bộ to lớn về khảo cứu pha gờ 10 năm qua và khẩn cấp phải tìm ra những thay thế cho các thuốc kháng sinh , theo lời ông đã khiến cho các bác sĩ mong muốn nhìn xem các pha gờ đã làm gì .
Buộc các pha gờ phải họat động
Năm 1998 , Sulakvelidze giúp thiết lập công ty công nghệ sinh học Intralytix đã thành công trang bị một số sản phẩm thực phẩm an tòan , gồm cảmột phun dùng pha gờ để xóa bỏ Listeria, Salmonella và E . coli trong thực phẩm , trước khi chúng đến các tiệm bán . Sulakvelidze nói: “ khi chúng tôi mới thành lập , dân gian cười mũi chúng tôi và nói là không có cách nào có thể thương mãi hóa chúng được . Cần một thời gian lâu dài hơn 4 năm , để một sản phẩm đầu tiên của chúng tôi được chấp thuận nhưng vụ này đã xảy ra.”
Song song với các nhà khoa học khác, nay ông tụ điểm vào chửa trị cho người . Hiện ông đang họat động với Cơ quan Khảo cứu Lục Quân Hoa Kỳ trên một dự án đế chống trả bệnh kiết lỵ Shigellosis, một lọai kiết lỵ giết chết gần 1 triệu người mỗi năm , phần lớn là trẻ em. Các nghiên cứu sơ khởi trình bày là các pha gờ rất hửu hiệu chống trả các lây nhiễm đối kháng thuốc kháng sinh và các lỡ lóet kinh niên, và vài nhà khảo cứu con nghi ngờ là chúng có cơ họat động trên các bùng nổ mụn trứng cá – acne . Pha gờ còn làm vô hiệu hóa các siêu sâu bọ chết người MRSA- Staphylococcus aureus kháng thuốc Methicillin , nghĩa là kháng hầu như tất cả mọi thuốc kháng sinh và đã trở thành một vấn đề quan trọng ở các bệnh viện , các nhà dưỡng già và các đơn vị săn sóc mảnh liệt, cường tính . Các pha chế an tòan thực phẩm, chửa trị mụn trứng cá đó là những tàu phá nước đông đá, một bước tiến dần dần đến việc chấp thuận phép chửa trị bằng pha gờ. , theo lời Graham Hatfull , giáo sư sinh học và đồng giám đốc Viện Pha gờ vi khuẩn Viện Đại học Pittburgh .
Trên chiến trường khác , la bô Camilli đang mẫn cán hình dung cách nào pha gờ chống trả thổ tả , tên gọi là ICPI, làm ra mánh khóe di truyền. Các nhà khảo cứu không chắc là các virus bé tí ti này đã lấy một mảnh DNA từ hệ thống miễn nhiễm của vi khuẩn , nhưng họ đang xét xem cách nào các virus biến đổi hệ thống miễn nhiễm có khả năng thích nghi này , thành một vỏ khí chống lại các mầm bệnh chết người . Camilli cho biết là chúng tôi chưa hiểu cách nào nó xảy ra , dù chúng tôi đã có vài chứng cớ. Tháo gỡ cơ chế bên dưới này có thể giúp dọn đường biến các pha gờ thành một phép chửa trị nhắm mục tiêu cho các bệnh như thổ tả.
Tuy nhiên còn nhiều khối làm vấp ngã trước khi pha gờ trở nên một thành phần kho võ khí chống các bệnh lây nhiễm . Muốn được các cơ quan điều hòa chấp thuận , một thuốc bình thường phải thử nghiệm đại trà , bao gồm một số đông người - phân nữa để làm placebô ( thuốc làm yên lòng người ốm , không để chửa bệnh hay thuốc giả làm mẩu) để chứng minh là chửa trị thật sự hửu hiệu . Nhưng kể từ khi pha gờ cần nhắm mục tiêu vào các vi khuẩn đặc thù để biết hửu hiệu, pha trộn và sánh ngang được các chế tạo pha gờ , để chống lại các bùng nổ bệnh lây nhiễm không là tối hảo cho thể thức – một kích thước đúng cho tòan thể - của các cơ quan điều hòa tỉ như FDA đòi hỏi, để chấp thuận thương mãi hóa. Ngược lại , thuốc kháng sinh giết chết một quang phổ rộng lớn vi khuẩn , khiến chúng khá dễ dàng thử nghiệm lâm sàng tiêu chuẩn .
Pha gờ có thể đòi hỏi ít thể thức truyền thống hơn , để được chức quyền chấp thuận , tỉ như tiến trình hàng năm cho các thuốc chủng – vaccins cúm , trong đó các nhà chế tạo bảo đảm chấp thuận công thức mới căn cứ trên bọ cúm đang lẫn vẫn năm đó, thay vì phải thực hiện những thử nghiệm lâm sàng đại trà mỗi lúc. Big Pharma – các Đại công ty Dược phẩm cũng rất thận trọng đầu tư hàng triệu đô la vào những vi trùng thất thường. Câu hỏi then chốt , theo Hartful, là chúng ta đã đến ngã đường phải quay về chưa ? Mức đối kháng các thuốc kháng sinh đã xấu đi bao nhiêu , để khởi sự một sáng kiến tòan cầu bay bổng và khiến chúng ta phải giải tỏa bớt các thủ tục điều hòa ? Chúng ta thật sự chưa đến đó, nhưng nếu khi chúng ta bắt đầu , các pha gờ đang đợi bên hông rồi đó !
( Irvine , Nam Ca Li – Hoa Kỳ, ngày 14 tháng 2 năm 2014 )
