22/6/2014
Sông Colorado (p3)
GS Tôn thất Trình:Câu chuyện chế ngự dòng sông Colorado ờ Hoa Kỳ.
Phần II : Làm gì được về nước : thử nghiệm nó , làm sạch nó, nghiên cứu nó, biến đổi nó , thám hiểm nó …
1- Làm gì được về nước sông Colorado: Thao tác nước, Cân bằng nước
để cứu sống nhân mạng.
Thách thứ là duy trì một cân bằng hòan tòan nước tế bào, khẩn thiết cho thân thể chúng ta hoạt động như phận sự chúng phải làm. Đó là công việc của những protêin bé tí xíu tên gọi là chất thủy tế khổng, chất lỗ nước bé- aquaporins, đưa nước qua các màng tế bào. Mới đây , các nhà khoa học khám phá ra là các chất lỗ nước bé này hiện diện trên u ung thư và có thể gia tốc tăng trưởng vài lọai ung thư . Các nhà khảo cứu cũng khám phá là bệnh Devic, một rối lọan miễn nhiễm tự động không chửa trị được, có thể dẫn tới tê liệt là do những kháng thể tấn công aquaporins - chất thủy tế khổng.
Ý kiến cao siêu là các la bô đa phương đang nhắm mục tiêu vào các aquaporins khi họ cố phát triễn những chửa trị mới cho bệnh Devic. Về phía ung thư, ý kiến có nghĩa là xác định một phân tử có cơ chận đứng aquaporins trong các tế bào u ung thư. Đây là một thách thức khó khăn . Theo Alan Verkman, giáo sư y khoa và sinh lý tại Viện Đại học UC San Francisco , nước luôn luôn tìm cách xâm nhập vào . Các ức chế dẫn đạo là các kim khí nặng , tỉ mhư thủy ngân , Dù rằng nay được biết là chúng quá độc hại , chúng vẫn còn là những lọai các nhà khảo cứu ưa dùng và có thể sống còn trong tuơng lai . Có thể gần nhận thức hơn là một phương cách chửa trị bệnh Devic , ngòai tê liệt còn gây thêm mau chóng mù mắt và mất hết kiểm sóat ruột già và bọng đái. La bô Verkman đã xác định ra một phân tử chận đứng được các kháng thể nhắm vào mục tiêu aquaporins . Và phân tử này đã tỏ ra hứa hẹn ở các thử nghiệm tiền lâm sàng. Nước cho đời sống, như thể ai đó thường nói, nhưng hiểu biết và thao tác cách nào nước di chuyễn qua các tế bào, có thể là một cột mốc cho y khoa thế kỷ thứ 21 đó !
2- Làm thử nghiệm nước
Trong thập niên 1970, nhiều nghiên cứu tìm thấy dược phẩm trong nước cống chửa trị ở Hoa Kỳ, và từ đó dược phẩm là điều không biết đã được biết trong các nguồn nước . Mới đây, các nhà khảo cứu ở Cơ Quan Bảo Vệ Môi Sinh - Environtmental Protection Agency ( EPA ), thử nghiệm 50 nhà máy Hoa Hỳ chửa trị nước phát thải cho hơn 46 triệu dân Hoa Kỳ , tìm kiếm 58 lọai thuốc tây thông thường. Họ tìm thấy n\hiều lọai thuốc , nhưng may thay ở những nồng lượng quá thấp, cần nhiều năm uống nước mới đến nồng lượng đầy đủ.
Một kẻ trưởng thành lành mạnh uống 2 lít nước một ngày sẽ đến nồng lượng hòan tòan, đầy đủ cứ :
1- 15 năm : các thuốc cao áp là Kisinopril , Hydrocholothiazide , Diovan
15 - 30 năm: cũng các thuốc cao áp là Enapaprilat, Atenolol, Lopressor
3- 10 năm: các thuốc thuộc thần kinh - neurological drugs: Xanac, Vicodin, Oxycontin; các thuốc cao áp Vasotec, Lasix; thuốc chống viêm sưng Ibuprofen
100 -300 năm : thuốc thuộc thần kinh Adderoll; các thuốc cao áp Inderal, Amlodipine; thuốc kháng ( trụ ) sinh Ofloxacin, và thuốc khác Xantac , Albuterol
300-1000 năm : các thuốc thuộc thần kinh Prozac , Zoloft , Anitriptyline; các thuốc cao áp triamterene ,diltiazem; các thuốc kháng sinh Sulfamethoxzole, Trimethropin; và thuốc khác Gemfibrozil
1000-8000 năm: các thuốc thuộc thần kinh Carbamazepine, Desmethylsertraline, Propoxyphene; các thuốc cao áp Desmethyl -diltiazem, Verapamil , Norverapamil , thuốc chống viêm sưng Acetaminophen; thuốc kháng sinh Cypro
Không bao giờ thấy, vì không dò ra hay hiện diện ở những nồng độ quá thấp không đo được, các thuốc thuộc thần kinh 10- hydroxy-amitriptyline , Benztropine, Paxil , thuốc cao áp Clonodine; thuốc chống viêm sưng Vanos, Flonase, Hydrocortisone, Solu-medrol, Prednisolone, Prednisone; các thuốc kháng sinh Florfenicol , Linomycin , Sulfadimethoxine , Sulfamethaxine, các thuốc Hormone sinh sản Melengestrol , Acetate , Norethindrone, Pros gestreone, Testosterone và các thuốc khác Lipitor , Promethazine, Simvastatin, Thep- 24 , Warfarin
Các ký sinh: Khỏang 750 000 dân Hoa Kỳ bị tiêu chảy mỗi năm vì uống nước bị ký sinh trùng Cryptosporidium ô nhiễm . Một phần cũng tại vì Crypto kháng chlorine , trong khi các nhà máy chửa trị nước thường giết chết các vi trùng. Vài tá đô thị quanh thế giới, nay thiết lập các dàn đồ sộ ánh sáng cực tím- massive ultraviolet ( UV ) light arrays trên đường đến các vòi nước để giết mầm bệnh này. Ánh sáng UV lọt vào các protêin vỏ dày của Crypto, phá hại DNA Crypto và làm nó thành vô hại.
Methane . Một nghiên cứu đăng tải, năm 2013, thử nghiệm 141 giếng nước uống xuyên qua Đông Bắc bang Pennsylvavia , Hoa Kỳ. Họ tìm thấy các nồng độ methane 6 lần hơn ở các giếng gần kề các họat động đứt gãy bằng sức nước - hydraulic fracturing. Ô nhiễm này theo họ đề nghị là do xây cất yếu kém các giếng lấy khí dầu thiên nhiên. EPA dự tính giải tỏa nghiên cứu tòan diện của Cơ quan năm nay.
3 - Làm sạch nước : linh kiện Dean Kamen sáng chế
Nhìn thóang qua lần đầu, hộp chuyễn đi màu đỏ chói lọi nằm bên vệ đường một khu ổ chuột ngoại ô T.P. Johannesburg , quốc gia Nam Phi, không giống như cái gì có thể biến đổi hàng trăm mạng người . Hai cửa trượt mở toang , tiết lộ một quày tiệm nhỏ sau đó xếp nhiều hàng thịt hộp , giấy đi cầu , dầu nấu ăn , và các cung cấp y tế đầu tiên. Các pannen mặt trời của Internet diện không dây trên mái nhà và một ti vi, cho trận túc cầu sắp tới. Cả hai vòi cầu tiêu phân phối không phải trả tiền nước uống đã làm thuần khiết cho bất cứ ai muốn uống. Chế tạo căn bản của Khảo cứu và Phát triễn Coca-Cola và Deka, một công ty bang New Hampshire nhà sáng chế Dean Kamen thiết lập, hộp có nghĩa là một lọai “ một khu dưới phố trong một hộp”: một kho rượu vang ( bodega ) nối kết Web với trung tâm cộng đồng, có thể vất xuống bất cứa thôn xã nào vhưa phát triễn khắp thế giới . Hảng Coke gọi đó là Ekocenter. Đúng là tên lõi tủy sống , đầy sinh lực , nhưng che dấu một kỷ thuật làm biến đổi dấu bên trong hộp .
Bên trong hộp đỏ to lớn này có một hộp nhỏ hơn kích thước một tủ lạnh, tên gọi là Bắn Ná- Slingshot, do Kamen phát minh ra. Kamen là kẻ vạch kế họach chủ chốt cho hàng tá sáng chế thiết bị y khoa và vang danh nhất là linh kiện chuyên chở cá nhân Segway. Kamen giống như là một Thomas Edison cận đại. Ông nắm giữ hàng trăm môn bài và những sáng tạo của ông đã cải thiện vô số đời sống con người. Những dự án hiện tại của ông gồm có một cánh tay phục hình rôbốt cho DARPA và động cơ Stirling phát ra điện rẽ tiền bằng cách sử dụng “ những gì đốt cháy được” làm nhiên liệu. Bắn Ná, làm ra đã hơn 10 năm nay, có thể còn nhiều ảnh hưởng hơn cả tống số cọng lại mọi sáng chế của ông.
Sử dụng một tiến trình gọi là chưng cất hơi nước ép lại , một Bắn Ná duy nhất có thể làm thuần khiết hơn 250 000 lít nước một năm, đủ thỏa mãn yêu cầu cho 300 người. Và nó có thể làm như vậy với bất cứ nguồn nước nào, dù cho bẩn mấy đi nữa.
Với những cộng đồng thiếu nước sạch, lợi lộc thật là rỏ rệt, nhưng muốn thực hiện tiềm năng này, Bắn Ná cần đến tay họ trước đã. Chính lúc này Coke xuất thân: hảng không chỉ là hảng bán rong ước ngọt , mà là một hảng có hệ thống phân phối lớn nhất, phức tạp nhất trên thế giới. Điểm này quan trọng vì thế giới hiện phải đối diện một kích thước khủng hỏang nước chưa bao giờ thấy cả .
Nước tuồng như quá phong phú, khiến thật dễ dàng quên bẳng là không biết bao nhiêu người không có nguồn nước sạch. Theo Cơ quan Y tế quốc tế gần 1 tỉ người thiếu nước sạch an tòan và hàng trăm nghìn chết đi vì thiếu đường tìm vào nước sạch . Rất nhiều người đau ốm li bì vì nước bẩn.
Rất nhiều dụng cụ làm thuần khiết nước đã có mặt . Chẳng hạn các viên chlorine , các nhà máy làm thấm thấu ngược - reverse osmosis , nhưng chúng thảy đều có nhược điểm . Hoặc chúng không thể mang theo thuận tiện được, hoặc chúng cần nhiều bộ phận thay thế khó kèm theo hay đáng tiếc hơn cả là chúng chỉ lấy đi vài lại chất dơ bẩn , để lại các dơ bẩn khác làm độc hại cho vài người không sắc sảo.
Kamen gọi khủng hỏang nước tòan cầu là một vấn đề Khổng lồ Goliath, gợi ý chính ông là David, người nhỏ con đánh bại Goliath. Karmen cống hiến một đồ giải khát mau lẹ cho học vấn Kinh Thánh Gia Tô: David muốn nhắc lại là đã thắng Goliath nhờ một Ná Bắn.
Khi được hỏi một câu đơn giản là cách nào ông đã được khủng hỏang nước khích lệ, câu trả lời chạy quanh các nhấn mạnh sự nghiệp ông, trước khi ông nổi danh và giàu có . Năm 1976 , Kamen lập công ty đầu tiên AutoSyringe để giải quyết mộtvấn đề y tế cho sinh viên. Giải đáp của Kamen là làm ra một bơm pha truyền mang theo được lần đầu tiên trên thế giới , có thể truyền tự động các liều thuốc. Bán chạy lúc Karmen mới 30 tuổi. Trở thành triệu phú, Kamen di chuyễn đến Manchester và khởi sự hảng Deka. Trừ vài ngọai lệ như Segway, nay phổ biến rộng rải, công ty Deka tập trung vào các sáng chế y khoa giải quyết các vấn đề đời sống hằng ngày. Như dự án cách đây 20 năm là một máy tái chế thẩm tích - dialyse cho các bệnh nhân hư thận . Máy cải thiện của Kamen là đủ nhỏ để thích nghi bàn đầu giường và đủ im lặng cho họ ngủ khi máy chạy. Tuy nhiên máy đòi hỏi rất nhiều nước thuần khiết- nhiều ga lông một ngày cho một bệnh nhân , và như vậy qúa ư tốn kém . Kamen sửa lại, sáng chế ra một máy làm thuần khiết nước kiểu y khoa để bệnh nhân có thể dùng nước vòi cầu tiêu làm căn cứ cho dung dịch thẩm tích. Kamen biết là các hệ thống làm thuần khiết hiện hửu , đa số căn cứ trên sự lọc nước, không đủ chính xác để thõa mãn đòi hỏi của ông , nên Kamen nghĩ tới chưng cất .
Vấn đề kế tiếp là làm sao sản xuất đại trà các máy làm thuần khiết nước và đặt chúng vào tay những ai cần dùng chúng . Giải đáp cho công trình Kamen không chính thống do Coke đón chào, nhưng Coke trước hết là muốn biết cách nào Kamen giúp Coke làm dự án mới . Đây là năm 2005 , và một trong những thách thức cho hảng Coke là làm sao phát triễn một phông ten sô đa tốt hơn. Kamen hợp sức với Nilang Patel , giám đốc la bô khảo cứu Coke. . Họ chế tạo Freestyle , chiếu theo các thiết bị y khoa Kamen làm ra, để đưa vào insulin và các thuốc chửa trị hóa học khác Máy phân phối đứng tự do này, phối hợp các thành phần dày đặc tồn trử trong các vỏ đạn- cartridges nhỏ ( thay vì trong bao 20 lít xi rô ) với nước carbonat hóa và các chất làm ngọt, tạo ra đến 100 loại nước uống khác nhau .
Đến năm 2009 đã sản xuất đại trà Free style và Kamen nhắc lại Coke lời hứa hẹn là Coke sẽ tiếp tục công trình làm Slingsho . Năm 20111, Coke và Deka gửi 11 Slingshot đến quốc gia Ghana ,thử nghiệm 6 tháng cung cấp nước sạch cho 5 trường nông thôn. Mùa thu năm 2013 Co ke và các hảng hợp tác tuyên bố gửi 2000 đơn vị ( hoặc là Slingshot hay Ekocenters ) quanh Phi Châu , Á Châu (không rỏ Việt Nam nhận bao nhiêu máy ? ) và Châu Mỹ La Tinh. Cam kết là sẽ cung cấp 500 triệu lít nước uống an tòan một năm cho các cộng đồng cần dùng. Như vậy sẽ cải thiện đời sống 500 000 người một năm …
4 - Nghiên cứu nước qua tàu Qủy Đạo Biển - SeaOrbiter
Các nhà khoa học biết nhiều về bề mặt Mặt Trăng hay Sao Hỏa hơn là các sàn đáy biển Trái Đất. Giải thích cái nhìn lớn lao của kiến trúc sư Pháp Jacques Rougerie , người đã họa kiểu ra một la bô đi đại dương cạnh tranh nổi với Starship Enterprise nhìn tầm xa. Rougerie quan niệm máy mình làm Sea Orbiter - Qủy đạo Biển là một phao nổi thời đại không gian trôi dạt không quấy rầy trên đại dương trang bị đồ ngập chìm và một nhóm người lặn có thể thám hiểm và phân tích môi trường biển . Rougerie nói: Nếu chúng ta muốn biết đại dương tốt đẹp hơn nữa, chúng ta cần thay đổi một khuôn mẩu khảo cứu . Điều này có nghĩa là phải quan sát trực tiếp những vị trí xa xăm như Biển Rong - Sargasso Sea , nơi các rừng rong biển - seaweed tạo ra một hệ thống sinh thái độc đáo, còn ít hiểu. Lươn-eels từ Bắc Mỹ Châu và Âu Châu xô về đây để sinh sản, sau khi sống trên sông nước ngọt hàng chục năm, theo lời Sylvia Earl, nhà sinh học biển , cựu gián đốc Cơ Quan Khí Quyễn Đại Dương Quốc gia. Chúng ta biết quá về nơi này và đây là gia thất của một trong những lịch sử đời sống bất thường nhất bất cứ động vật nào trong đạii dương .
Phí tổn 48 triệu đô la Mỹ làm SeaOrbiter là nhược điểm lớn nhất . Nhưng nhờ Quỹ tài trợ dân gian Kisskiss- BankBank Rougerie và nhóm ông đã kêu gọi đóng góp được 475 000$, hầu bắt đầu xây dựng Mắt Orbiter cuối năm nay. Nếu họ cảm hứng các nhà tặng dữ có tiền tài trợ cung cấp đầy đủ số tiền, họ hy vọng sẽ làm xong tàu cuối năm 2016 .
Tàu Không gian cho Biển cả SeaOrbiter sẽ làm gì mới ?
- Ở Mắt tàu không gian cho Biển Cả có thể theo dấu các chim di cư, đời sống biển và làm các nghiên cứu dài hạn khí tượng .
- Các hoạt động trên tàu : các nhà lái tàu sẽ kiểm sóat các xe điều khiển từ xa - ROV của SeaOrbiter từ trên mực nước biển. Các họat động ngòai trời cũng sẽ phục vụ cho một nơi chuẩn bị cho người lặn từ trên mặt biển . Và một phòng nhả sức ép - decompression chamber sẽ làm dễ dãi cho chuyễn tiếp các thành viên Sea Orbiter sống ở mức bảo hòa . Các pannen mặt trời và các tua bin gió sẽ cung cấp năng lượng , điện chạy tàu
- La Bô Ẩm ướt. Mỗi năm, các nhà sinh học biển khám phá thêm chừng 2000 lòai biển mới, một con số mà SeaOrbiter muốn tăng gia thêm. Một la bô ướt đầy thùng chứa sẽ giúp các nhà khảo cứu thực hiện các thí nghiệm và chuyên chở các mẩu sống đến các cơ sở khảo cứu phức tạp trên đất liền.
- Một ga ra 4 xe. Kho dưới ước sẽ chứa tàu ngầm chở 2 người, 2 xe ROV và một máy không người lái - drone tự trị có thể lặn sâu đến 6000 m . Hy vọng sẽ sử dụng những xe này đễ tìm kiếm bề sâu đại dương , không những cho đời sống mới mà cho cả phiêu sinh - plankton, vi khuẩn và virus có cơ gíup chửa trị bệnh tật.
- Một trung tâm dữ liệu . Trung tâm truyền thôngNemo , theo tên gọi của chống anh hùng truyện kiệt tác Jules Verne khoa học ảo tưởng - sci-fi 20 000 lý(5 km) dưới Biển- Leagues Under the Sea , sẽ là phòng phát thanh cho SeaOrbiter , chia sẽ những khám phá của Tàu và thế giới ( không rỏ đã có liên lạc, ký kết gì với Hải Học Viện Nha Trang ? Phòng này cũng sẽ chứa một đàn ống- pipe organ, lọai đàn thuyền trưởng điên rồ truyện Verne thích ý , đã rời bỏ đời sống trên đất liền đeo đuổi các bí mật của vực sâu.( giấc mộng một nhà văn khoa học ảo tưởng Pháp tuồng như là một thực tế cho một nhà thám hiểm Pháp khác ! )
- Nhà ở dưới biển . 6 thành viên thủy thủ sẽ sống trong một vùng sức ép dưới biển , giúp họ lặn xuống sâu 100 m hằng ngày . Nhờ sống ở bảo hòa, họ có thể hòan tất hửu hiệu hơn nhiều các nhà sinh học biển trên đất liền thực hiện được và họ không cần phải lo ngại các ngưng lại bỏ sứ ép khi trở về tàu . Các nhà ở đầy sức ép cũng có thể là bản sao như thể một bắt chước cho các cơ quan không gian , thử nghiệm các thể thức họat động và thực thi những nghiên cứu tâm lý sống tại nhà ở đóng kín dài hạn cho các chuyến du hành không gian tương lai.
5 - Đàm phán về các tranh chấp nước
Nơi nào các tranh chấp về nuớc trên thế giới sẽ bùng nổ ? Từ năm 1990 đến năm 2008 , gần 2000 sự cố , tranh chấp cũng như hợp tác; 2200 nếu kể luôn cả 200 vụ cải cọ về các nguồn nước khác các sông chung. Các điểm nóng- hot spot đáng kể ra là:
* Năm nay 2014 Thổ Nhĩ Kỳ - Turkey sẽ hòan tất đập Ilisu trên sông “ Cọp” - Tigris River, một thành phần chán sách quốc gia này đẩy mạnh tăng thêm khả năng điện lực . Ngoài việc làm ngập vùng định cư Hasankeyf xưa cũ đã12 000 năm , đập còn có thể làm hư hại các đầm lầy đã quá dễ vỡ vùng Mesopotamia, dòng hạ bạn- downstream thuộc nước Iraq. Đức , Áo, và Thụy sĩ đã rút hết tài trợ làm đập từ năm 2009.
* Tajikistan đang dự tính làm đập thủy điện Rogun trên nhánh sông Amu Darya. Đập này sẽ là đập cao nhất thế giới và giúp làm dịu bớt thiếu hụt năng lượng cho Tajikistan. Uzbekistan lo sợ thiếu nước tưới tiêu, đã đánh thuế và hạn chế du hành đến quốc gia lân bang mình về phía Đông .
* Trên dòng sông Mêkông chừng 2 dặm Anh ( 3.2 km ) phía Bắc biên giới Căm Bốt , Lào quốc có ý định xây Đập Don Sahong Dam . Đập thủy điện này có thể ảnh huởng đến ngư nghiệp Căm Bốt, Việt Nam và Thái Lan, cho nên 3 quốc gia này đều muốn có tiếng nói về dự án này.
* Năm 2011, Ethiopia khởi sự xây đập Đại Phục sinh - Grang Renaissance Dam trên Sông Nil Xanh- Blue Nile cung cấp 60% nước sông Nil. Ai Cập và Xu Đăng- Sudan lo ngại đến dòng nước về phía cửa sông- down river. Ethipia nói sẽ hòan tất dự án năm 2017.
